Prawa podstawowe – interaktywne narzędzie

Te prawa dotyczą osób, które są maltretowane, zostały niesłusznie zatrzymane, są torturowane lub są przedmiotem nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania, niewolnictwa, pracy przymusowej lub handlu ludźmi. Obejmują również przypadki, w których np. krewny danej osoby został pozbawiony życia.

Te prawa dotyczą osób, które są traktowane odmiennie ze względu na płeć, rasę lub pochodzenie etniczne, wiek, niepełnosprawność, orientację seksualną (w przypadku lesbijek, gejów, osób biseksualnych, transpłciowych lub interseksualnych), religię i przekonania lub z innych przyczyn w takich obszarach jak edukacja, zatrudnienie, zabezpieczenie społeczne, ochrona zdrowia, dostęp do towarów i usług czy dostęp do mieszkań. Dotyczą one również osób będących ofiarami przestępstw na tle nienawiści – przestępstw, których podłoże stanowi rasizm, ksenofobia, nietolerancja religijna, faktyczna bądź domniemana niepełnosprawność, orientacja seksualna lub tożsamość płciowa.

Te prawa dotyczą osób, których wolność wyrażania opinii oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei, również online, jest ograniczona. Te prawa dotyczą również takich działań, jak swobodne tworzenie, wykonywanie, rozpowszechnianie lub wystawianie dzieł sztuki.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono pokojowe gromadzenie się, utworzenie partii politycznej lub przystąpienie do związków zawodowych lub innego, dowolnego stowarzyszenia. Odnoszą się również do osób, których czynne lub bierne prawo wyborcze zostało ograniczone. Prawa te dotyczą także osób, którym organy krajowe odmówiły ochrony dyplomatycznej i konsularnej.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono swobodne przemieszczenie się lub przebywanie na terytorium Unii Europejskiej w celu podjęcia pracy, studiów, rozpoczęcia działalności gospodarczej lub towarzyszenia np. członkowi rodziny.

Te prawa dotyczą osób, które chciałyby podnieść sprawę niewłaściwego administrowania, np. kiedy organ rządowy bądź organ samorządu terytorialnego albo jakikolwiek inny podmiot publiczny nie rozstrzyga sprawy tych osób w sposób bezstronny, sprawiedliwy lub w rozsądnym terminie.

Te prawa dotyczą osób, których życie prywatne lub rodzinne zostało zakłócone. Chodzi o tożsamość osobistą (np. wybór nazwiska, sposób ubierania się, tożsamość płciową), opiekę medyczną (niedbalstwo lub nieuzyskanie zgody pacjenta), uporczywe nękanie (w tym cyberstalking), nieuzasadnione przeszukanie lub pobranie odcisków palców przez policję, związki między rodzicami a dziećmi, związek między partnerami (w tym związek homoseksualny), przysposobienie itp. Dotyczy to również osób zwolnionych z pracy z powodów związanych z macierzyństwem oraz prawa do płatnego urlopu macierzyńskiego oraz do urlopu rodzicielskiego.

Te prawa dotyczą zbierania danych osobowych, dostępu do nich oraz ich przetwarzania (chodzi o wszystkie informacje służące identyfikacji osoby, takie jak imię i nazwisko, numer telefonu, data urodzenia lub zdjęcia) przez innych (inne osoby fizyczne, przedsiębiorstwa, organy administracji publicznej, rząd, agencje lub inne jednostki), również online. Dotyczy to również sytuacji, w których otrzymuje się niechciane bezpośrednie połączenia telefoniczne lub wiadomości e-mail z treściami marketingowymi.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono korzystanie z ich własności, w tym z gruntów, mieszkań, samochodów itp. Odnoszą się one również do osób, które – jako twórcy lub wynalazcy – pragną chronić swoje dzieła i czerpać z nich korzyści. Prawa te mogą się również odnosić do dzieł objętych prawem autorskim, jak również patentów, znaków towarowych, oryginalnych metod prowadzenia działalności gospodarczej oraz procesów przemysłowych.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono swobodny wybór pracy, podjęcie zatrudnienia lub swobodne założenie i prowadzenie działalności gospodarczej. Obejmują one prawa pracowników do informacji i konsultacji w miejscu pracy, prawo do rokowań i działań zbiorowych, ochronę przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy, jak również należyte i sprawiedliwe warunki pracy. Odnoszą się również do braku ochrony młodocianych w pracy i pracy dzieci.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono dostęp do świadczeń z tytułu zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej, przede wszystkim w okresie macierzyństwa, w przypadku choroby, wypadku, utraty zatrudnienia lub ze względu na wiek. Obejmują one prawa dostępu do podstawowej opieki medycznej i leczenia oraz do pomocy społecznej i pomocy w dostępie do mieszkań, w tym do wsparcia finansowego. Ponadto odnoszą się do problemów związanych z dostępem do kształcenia obowiązkowego, jak również do szkolnictwa wyższego i dalszego kształcenia, w tym do szkolenia uniwersyteckiego i zawodowego, lub kształcenia z brakiem poszanowania przekonań religijnych, filozoficznych lub pedagogicznych rodziców przez placówki oświatowe. Dotyczą one również problemów związanych z dostępem do usług powszechnych, takich jak usługi pocztowe, telekomunikacyjne lub transportowe.

Te prawa dotyczą osób, które zostały nierzetelnie potraktowane podczas dokonywania zakupu produktu lub usługi (także online) lub które zakupiły produkt niespełniający odpowiednich norm. Obejmują one również kwestie związane z nieuczciwymi postanowieniami umownymi oraz odnoszą się do osób, które zostały wprowadzone w błąd przez reklamę lub które wykupiły pakiet wakacyjny w biurze podróży, które następnie ogłosiło upadłość.

Te prawa dotyczą osób, które żyją w środowisku, które nie jest właściwie zachowane lub chronione. Obejmuje on również osoby cierpiące z powodu zanieczyszczenia związanego np. z niską jakością powietrza czy substancjami toksycznymi.

Te prawa dotyczą osób, które nie są w stanie dochodzić sprawiedliwości, których rozprawa jest prowadzona w sposób nierzetelny lub nieprawidłowy za zamkniętymi drzwiami, odnoszą się one do przypadków, w których sąd nie jest niezawisły lub w których dochodzi do bezzasadnej przewlekłości postępowania, lub też do osób, które nie otrzymały pomocy prawnej lub pełnomocnika z urzędu. Odnoszą się również do osób, które są traktowane jak winne czynu zabronionego, zanim ich wina zostanie dowiedziona przed sądem; osób, które uznano za winne popełnienia czynu, który nie jest przestępstwem, którym wymierzono zbyt surową karę lub na które w postępowaniu karnym nałożono dwukrotnie karę za ten sam czyn.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono ubieganie się o azyl lub które zostały usunięte, wydalone lub przekazane na potrzeby ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, iż mogą zostać poddane karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu bądź poniżającemu traktowaniu lub karaniu.

Te prawa dotyczą osób, którym uniemożliwiono dostęp do świadczeń socjalnych (takich jak renta inwalidzka) lub których uczestnictwo w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym jest utrudnione ze względu na to, że są nieletnie, w podeszłym wieku lub nie są chronione w żaden szczególny sposób, ponieważ nie należą do jednej z następujących grup: nieletnich, osób w podeszłym wieku lub niepełnosprawnych.

Każdy ma prawo do tego, aby go traktować sprawiedliwie i z szacunkiem.

Prawo to chroni osoby np. przed nadużywaniem śmiercionośnych środków przez policję oraz przed karą śmierci.

Każdy ma prawo do ochrony przed krzywdą fizyczną lub psychiczną, a także przed wykorzystywaniem fizycznym lub psychicznym. Prawo to obejmuje również ochronę pacjentów przed przeprowadzaniem operacji bez ich zgody oraz sprzedażą ich organów. Chroni ono również w bardziej ogólnym ujęciu koncepcję „człowieczeństwa” przez zakaz klonowania ludzi lub ingerencji w rozrodczość, która to ingerencja ma uniemożliwić niektórym grupom etnicznym lub społecznym posiadanie dzieci.

Każdy ma prawo do ochrony przed torturami i traktowaniem, które są w sposób zamierzony poniżające, bolesne lub stresujące.

Każdy ma prawo do tego, by nie być własnością innej osoby ani nie być kontrolowanym przez inną osobę, nie być przenoszonym z jednego miejsca do drugiego w celu wykonywania pracy oraz by nie robić niczego wbrew swojej woli.

Każdy ma prawo do ochrony przed zatrzymaniem bez ważnego powodu. Na przykład dana osoba może zostać pozbawiona wolności wyłącznie wówczas, gdy popełniła przestępstwo; może zostać aresztowana wyłącznie wówczas, gdy jest podejrzana o popełnienie przestępstwa; przy czym nikt nie powinien być poddawany bezpodstawnemu i brutalnemu przeszukaniu bez uzasadnienia.

Prawo to chroni różnorodność kulturową, religijną i językową oraz pozwala na uczestnictwo w tej różnorodności oraz wnoszenie w nią wkładu.

Nikt nie powinien być niesprawiedliwie lub odmiennie traktowany w miejscu pracy ze względu na rasę, wiek, orientację seksualną itp.

Nikt nie powinien być niesprawiedliwie lub odmiennie traktowany w obszarze edukacji ze względu na rasę, wiek, orientację seksualną itp.

Nikt nie powinien być niesprawiedliwie lub odmiennie traktowany, gdy próbuje znaleźć mieszkanie lub gdy przebywa w swoim domu, ze względu na rasę, wiek, orientację seksualną itp.

Nikt nie powinien być niesprawiedliwie lub odmiennie traktowany w zakresie świadczeń społecznych ze względu na rasę, wiek, orientację seksualną itp.

Nikt nie powinien być niesprawiedliwie lub odmiennie traktowany w zakresie dostępu do towarów i usług ze względu na rasę, wiek, orientację seksualną itp.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na płeć, np. gdy osoba nie otrzymuje awansu, ponieważ jest kobietą albo mężczyzną.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na pochodzenie etniczne lub rasowe.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na wiek.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na jakikolwiek rodzaj niepełnosprawności.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na to, że dana osoba np. odczuwa pociąg do osób tej samej płci lub płci społeczno-kulturowej lub do obu płci.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem ze względu na przekonania religijne, ateistyczne lub agnostyczne.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem z przyczyn innych niż przyczyny wymienione powyżej takie jak przynależność polityczna, wygląd zewnętrzny itp.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem np. w dostępie do edukacji.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem np. w dostępie do zatrudnienia lub w związku z warunkami zatrudnienia.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem np. podczas dokonywania zakupu produktów lub korzystania z różnych usług.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem np. przy wynajmowaniu lub kupnie mieszkania.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem z innych powodów niż wymienione powyżej, np. związanych z ochroną zdrowia, mediami, sportem, nauką, partiami politycznymi, organizacjami społeczeństwa obywatelskiego itp.

Ochrona przed odmiennym traktowaniem np. przy próbie uzyskania dostępu do różnych systemów ochrony socjalnej w przypadku choroby, niepełnosprawności, podeszłego wieku, bezrobocia itp.

Każdy ma prawo do wolnego wyrażania swoich idei (w tym ideologii i wartości moralnych), jak również przekonań religijnych i niereligijnych.

Każdy ma prawo do wyrażania i otrzymywania różnych idei i informacji. Prasa również ma prawo do publikowania wszystkich informacji, które nie są nieprawdziwe ani szkalujące. 

Każdy ma prawo do podziwiania dzieł kultury, czerpania z nich wiedzy oraz zgłębiania ich, jak również do badań naukowych. Jeżeli dzieła te należą do domeny publicznej lub nie są objęte prawami autorskimi, można je również udostępniać publicznie.

Każdy ma prawo do publicznego lub prywatnego gromadzenia się, a także do stowarzyszania się z innymi w dowolnym celu, o ile cel ten jest zgodny z prawem.

Każdy ma prawo uczestniczyć w dowolnych wyborach, gdy jest uprawniony do uczestniczenia oraz kandydowania w nich.

Każdy ma prawo do uzyskania ochrony ze strony ambasady lub konsulatu.

Każdy ma prawo do ochrony przed bezprawnym zakłóceniem życia prywatnego i rodzinnego, w tym zakłóceniem miru domowego, oraz przed zakłóceniem komunikacji z innymi (również online).

Każdy ma prawo do zawarcia małżeństwa ze swoim partnerem oraz do posiadania rodziny.

Każdy ma prawo do zachowania równowagi między obowiązkami zawodowymi a życiem rodzinnym, w tym prawo do ochrony przed nieuzasadnionym zwolnieniem z pracy związanym z macierzyństwem. Prawo to obejmuje również prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego oraz do urlopu wychowawczego po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka.

Każdy ma prawo do swobodnego decydowania o miejscu, w którym rozwinie swoje umiejętności, potrzeby i aspiracje zawodowe.

Każdy ma prawo do założenia działalności gospodarczej bez żadnych dodatkowych ograniczeń poza standardowymi praktykami.

Każdy ma prawo do otrzymywania informacji dotyczących praw, które przysługują mu w miejscu pracy, oraz do ustosunkowania się do zmian warunków pracy, które dotyczą go bezpośrednio.

Każdy ma prawo do współdziałania z innymi w miejscu pracy w ramach negocjacji dotyczących układów zbiorowych pracy, umów o pracę i innych powiązanych negocjacji, które mają wpływ na jego warunki pracy. Prawo to pozwala również na rozpoczęcie działań zbiorowych, takich jak strajki, protesty i inne podobne działania.

Każdy ma prawo do swobodnego dostępu do agencji pośrednictwa pracy i innych przedsiębiorstw, które mogłyby mu pomóc w znalezieniu pracy odpowiadającej jego kwalifikacjom i doświadczeniu.

Każdy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy, które nie jest zgodne z obowiązującym prawem pracy. 

Każdy ma prawo do warunków prac, które według norm są należyte i sprawiedliwe.

Każdy ma prawo do ochrony przed zatrudnieniem poniżej wieku uprawniającego do podjęcia pracy zgodnie z prawem. Osoby pracujące – przed ukończeniem wieku emerytalnego – są również objęte ochroną.

Każdy ma prawo dostępu do systemów edukacji.

Każdy ma prawo dostępu do systemów zabezpieczenia społecznego (w tym do emerytury, ochrony przed wypadkami przy pracy i różnych świadczeń dla bezrobotnych), jak również do innych programów pomocy społecznej.

Każdy ma prawo dostępu do systemów ochrony zdrowia. 

Każdy ma prawo dostępu do usług powszechnych, takich jak usługi energetyczne, transportowe lub wodne.

Każdy ma prawo dostępu do wymiaru sprawiedliwości lub do dochodzenia swoich praw w inny sposób. Sam fakt, że sąd istnieje, nie jest wystarczający; musi on wydawać orzeczenia, które zmieniają sytuację będącą przedmiotem postępowania. Sądy muszą być ponadto rzetelne, tj. traktować wszystkich równo i działać zgodnie z ustalonymi zasadami.

Każdy ma prawo do tego, by uznawać go za niewinnego do czasu udowodnienia mu winy; ponadto każdy oskarżony o popełnienie przestępstwa ma prawo do obrony. 

Każdy ma prawo do ochrony przed karą za czyn, który nie jest zakazany przez prawo. Kary powinny być ponadto proporcjonalne do popełnionego przestępstwa.

Każdy ma prawo do ochrony przed ponownym wszczęciem postępowania i nałożeniem kary za to samo przestępstwo.

Każdy ma prawo do ubiegania się o azyl w innym państwie Unii Europejskiej.

Każdy ma prawo do ochrony przed bezprawnym usunięciem, wydaleniem lub ekstradycją z terytorium państwa, w którym zamieszkuje.

Każde dziecko ma prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla jego dobra. Dzieci mają również prawo do tego, by ich opinie zostały wysłuchane i wzięte pod uwagę. 

Każda osoba niepełnosprawna ma prawo do ochrony przed tym, aby jej stan umysłowy lub fizyczny nie wpływał na możliwość pełnego korzystania z innych praw, które jej przysługują.

Każda osoba w podeszłym wieku ma prawo do godnego i niezależnego życia oraz do uczestnictwa w życiu społecznym i kulturalnym.