Vrij Nederland

Omwille van de vrijheid van meningsuiting, lijkt alles tegenwoordig geoorloofd. Censuur, alternatieve feiten, algoritmen die bepalen welke woorden niet of juist wel verspreid worden.  Tijd voor Vrij Nederland om zich te mengen in de strijd om het Vrije Woord! Met: 📌 Essay over de macht van het narratief door Sander Heijne 📌 Onderzoek van Marijn Heemskerk over de eenzijdige taal van de wet, want waarom is geen goed vrouwelijk alternatief voor raadsheer of ombudsman 📌 Dieuwertje (Dina) Kuijpers duikt in de wereld van de (on)Duidelijke Taal van de overheid 📌 Lees het schitterende ongecensureerde gedicht van de meest getalenteerde dichter Simone Atangana Bekono: 'Ik droomde van heldendaden' 📌 Ongefilterde geluid van onze stemmen: Nicolaas Veul, Hannah Prins, Hans Stegeman, Chard van den Berg, Amber Wiznitzer, Teun Van De Keuken en Nina de la Parra. Annemiek Leclaire en de rest, bedankt voor de medewerking 💙 Ons themanummer Taal is Macht ligt nu in de winkel en onze webshop https://lnkd.in/eHnwujaQ

De The New York Times publiceerde een lijst met woorden die de Amerikaanse overheid niet meer mag gebruiken. Met een aanval op de taal probeert Trump de gedachten van gewone Amerikanen te beheersen. Het is een gekende strategie van autocraten om de realiteit naar hun hand te zetten. Opmerkelijk genoeg is de huidige aanval op onze taal afkomstig is van politici die voorheen betoogden dat de vrijheid van meningsuiting geen grenzen kent. Nu de Trumpisten de macht in de Verenigde Staten hebben overgenomen, tonen ze hun werkelijke gezicht. Met propaganda en alternatieve feiten zetten ze onze vrije samenleving onder druk, en beroven ze ambtenaren van de taal om zaken als (sociale) ongelijkheid, privilege, discriminatie, racisme, seksisme, homofobie, trauma en slachtofferschap bespreekbaar te maken. De aanval op de taal is allerminst onschuldig. Stapels aan psychologisch onderzoek tonen namelijk aan dat een politiek narratief niet waar hoeft te zijn om te worden geloofd. Wie het narratief bepaalt, heeft de macht. Het behoud van die vrije samenleving begint daarom met de radicale heiligverklaring van het vrije woord, betoog ik in dit essay in Vrij Nederland. Niet door de sluizen te openen voor haatzaaierij, bedreiging en beledigingen, maar door de taal te koesteren die ons in staat stelt om de rechten van minderheden te versterken. https://lnkd.in/eJ9ndZxw

Niet alle Republikeinse Amerikanen staan achter het afbraakbeleid van Donald Trump, ziet Laila Frank op een conferentie in Washington waar het verzet tegen Trump zich begint te organiseren. Laila bezocht voor Vrij Nederland de stijf uitverkochte conferentie Principles First, genoemd naar de vijftien leidende principes van de gelijknamige organisatie. Het is een mengeling van liberale en conservatieve uitgangspunten: van gelijke kansen en waardigheid voor iedereen of feiten en rationaliteit boven leugens tot een kleine overheid, het minimaliseren van de staatsschuld en het kerngezin als hoeksteen van de samenleving. De club is opgericht door conservatieve activist Heath Mayo, die de Republikeinse Partij zoals we die kenden dood heeft verklaard. Het doel van Principles First is een alternatief te bieden voor het Trumpisme. De boodschap is anders dan die in 2017. Toen richtte de woede zich vooral tegen Trump. Dit keer gaat het om de waarden waar ze vóór vechten: een Amerika dat geleid wordt vanuit die vijftien liberale principes. Zo wil Mayo kiezers, politici en het middenveld mobiliseren. ‘Trump zegt graag dat hij een historisch grote overwinning heeft behaald. Maar het verschil in de swing states was maar 0,15 procent. Een verschil van ongeveer 250.000 kiezers is marginaal. Een deel van de Republikeinse kiezers heeft met tegenzin op Trump gestemd. Dat zijn in de kern onze mensen.’ De beweging die Laila beschrijft is nog klein, maar groeiende. En dat is hoopvol. Want hoe somber de berichten uit het Witte Huis deze dagen ook mogen zijn, zolang de goede mensen durven op te staan is er nog niets verloren. Lees het hele artikel van Laila via de link in de eerste reactie.

Afgelopen vrijdag werd het tweede deel van mijn serie over de mogelijkheid voor Syriërs om terug te keren gepubliceerd bij Vrij Nederland. Ik ging voor dit stuk twee keer op reportage naar dezelfde plek: op een zonnige dag in juni 2024 en een druilerige, mistige dag in februari 2025. In de Bekavallei sprak ik in totaal met 10 jonge Syriërs, waarvan ik 3 twee keer heb gesproken - voor en na de val van Assad. Helaas kon ik in het stuk alleen de verhalen van die 3 bespreken, maar van alle 10 was ik diep onder de indruk: hoe pragmatisch ze nadachten over hun toekomst, hoe gedreven en hoe dapper ze waren. Zij vertelden mij hoe lastig het is om die vraag te beantwoorden. Het hangt af van honderden persoonlijke afwegingen, zoals: staat mijn huis nog in Syrië? Moet ik dan al mijn vrienden hier achterlaten? Wat voelt meer als thuis? Kan ik werk vinden in Syrië? Willen mijn broertjes of zusjes doorstuderen? Kan ik dan ooit nog terug naar Libanon, mocht het toch mis gaan in Syrië? Lees deel twee van de serie hier: https://lnkd.in/geVe9RU5 Veel dank aan Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten voor de steun aan dit project.

In de stad waar ik woon was het de afgelopen dagen carnaval. Onder een stralende zon hosten mensen feestend over straat, biertje in de hand, zorgen even vergeten. De krant bleef ongeopend, of dient hooguit als onderzetter. Snap ik wel. En eerlijk? Als ik dit tafereel zo bekijk, begrijp ik plots hoe de economische ramingen van het Centraal Planbureau vorige week als een meevaller konden worden gepresenteerd. De economie bruist, het geld rolt. Maar net zoals met carnaval: schijn bedriegt, zo beargumenteer ik in mijn Vrij Nederland column van deze week ( 👉 https://lnkd.in/eZDR9N-g) De ramingen zijn een cadeautje voor het kabinet. Joehoe, extra geld te verdelen omdat de economie het toch eigenlijk niet zo slecht doet! Smeermiddelen om de onderliggende verschillen dicht te plamuren. Wat we nu zien, is een oververhitte consumptie-economie, opgepept door een krappe arbeidsmarkt en een inhaalslag op inflatie. Opmerkelijk genoeg heeft de internationale turbulentie vooralsnog weinig effect, juist omdat we er een consumptiefeest van hebben gemaakt. Maar terwijl we binnenlands de polonaise dansen, zijn de fundamenten van onze economie even wankel als een dronken Prins Carnaval op het eind van de avond. Dit wordt ook aangetoond door de middellange termijncijfers van het CPB. Inmiddels is het een bekend mantra. We hebben een productiviteitsprobleem – te weinig investeringen in onderwijs en innovatie. We hebben een sectorprobleem – een landbouw en industrie die niet klaar zijn voor de toekomst. En we hebben een bedrijfsmodelprobleem – te veel laagproductieve banen die de economie niet structureel vooruit helpen. Hieronder ligt een ruimteprobleem: te veel economie voor de oppervlakte van ons land. Dus voordat we blindelings achter de dweilband van groei en koopkrachtmeevallers aanhobbelen, is het tijd voor serieuze keuzes. Doorgewinterde carnavalsvierders weten: de kater op Aswoensdag is het zwaarst. Vandaag dus. De lampen gaan aan, de versiering wordt opgeruimd, en plots zien we de troep die is achtergebleven. Dan is het tijd voor bezinning. En laat dat nu precies zijn wat de Nederlandse economie nodig heeft.

Milton Friedman zei in 1970 ( 👉 https://lnkd.in/eRaNWrpD) dat bedrijven slechts één doel hebben: winst maken. Volgens hem hoort het oplossen van maatschappelijke problemen vooral thuis bij de overheid. Al het andere is groenwassen, en daar kun je beter zo snel mogelijk mee stoppen. De praktijk heeft de afgelopen vijfenvijftig jaar echter aangetoond dat overheden niet zomaar alle externe effecten van industriële productie kunnen reguleren. Bedrijven hebben immers veel meer inzicht in, én invloed op, hun eigen processen. De economen Oliver Hart en Luigi Zingales deden daarom een alternatief voorstel ( 👉 https://lnkd.in/ewqRzvre): bedrijven zouden niet (enkel) de waarde voor, maar vooral ook het welzijn van aandeelhouders moeten willen maximaliseren. Pro-sociale aandeelhouders – investeerders die rekening houden met klimaat, mensenrechten en de bredere samenleving – kunnen zo druk uitoefenen op bedrijven om maatschappelijk verantwoord te handelen. Het ideaalbeeld van groen kapitalisme: duurzame en verantwoorde beleggers die bedrijven aanspreken op wat ze niet goed doen en bedrijven die duurzame ambities uitspreken en daarnaar handelen. Maar na de hype volgt de ontnuchtering. Bedrijven blijken hun scherpe ambities niet waar te kunnen of willen maken – of trekken ze zelfs in. Zijn we dan terug bij Friedman? Wellicht. Dit is het turbo-roofkapitalisme onder aanvoering van Trump en Musk: pakken wat je pakken kan en de rest is niet belangrijk. In mijn Vrij Nederland-column ( 👉 https://lnkd.in/eEA4tNTh ) van deze week lukt het me niet om optimistisch te zijn. Kapitalisme blijft vastzitten in een roestige groef waarin alles wordt geofferd op het altaar van de hebzucht. De groene kruipolie die er de afgelopen jaren in werd gedruppeld, is zorgvuldig uitgespoeld door de rijksten der aarde. Mijn enige hoop? Zoals het spreekwoord zegt: iemand die veel wil, krijgt uiteindelijk weinig.

Voor Vrij Nederland schreef ik een column over de focus op diversiteit op de arbeidsmarkt, of scherper geformuleerd: hoe het diversiteitsbeleid (soms) mijn onzekerheden aanwakkert. Vroeger, als ik aanmerking voor een bepaalde job, schoten er altijd vragen door mijn hoofd: zou ik ook aangenomen zijn als mijn huidskleur niet beantwoordde aan een populaire norm, doen mijn vaardigheden en competenties ertoe?

Nederland heeft een lange en innige relatie met aandelenbeurzen. In 1602 werd de Amsterdamse beurs opgericht, de allereerste aandelenbeurs ter wereld. Een revolutionaire vondst: door de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) te laten financieren via publieke aandelenhandel werd het risico van peperdure handelsmissies gespreid over een veel bredere groep investeerders. Maar de VOC bracht niet alleen winst: haar winstmodel dreef op koloniale uitbuiting, slavernij en ecologische roofbouw. De beurs als financieringsvehikel had vanaf dag één niet alleen economische, maar ook verstrekkende maatschappelijke gevolgen. Natuurlijk wisten we dat en we weten dat dit nog zo is: alleen de financiële winst- en verliesrekening komt op de beurs terecht. Maar wat nu als we ook de effecten op mens en leefomgeving van economische activiteiten mee zouden wegen? De VOC is vervangen door multinationals als Shell, Unilever en ASML, maar de vraag blijft dezelfde: wat is de werkelijke impact van deze bedrijven op de samenleving? Het onlangs gepubliceerde AEX Futureproof Index Report ( 👉 https://lnkd.in/eEZdDg5P) probeert die vraag te beantwoorden. En de parallellen met vier eeuwen geleden zijn onmiskenbaar. De belangrijkste conclusie: de beursgenoteerde bedrijven van vandaag creëren gemiddeld nog steeds winst ten koste van de samenleving. De Futureproofing Ratio, die financiële waarde afzet tegen sociale en ecologische kosten en baten, laat zien dat slechts een minderheid van de bedrijven daadwerkelijk meer oplevert voor de samenleving dan ze kost. Gemiddeld komt 30 procent van de financiële waarde ten laste van de samenleving. Het blijft toch bijzonder dat we bedrijven die per saldo geen waarde aan een samenleving toevoegen zoveel ruimte blijven geven. Na een paar jaar waarin werd geprobeerd de regelgeving wat aan te scherpen, waardoor in elk geval transparanter zou worden waar en met hoeveel deze bedrijven mens en natuur op kosten jagen, krijgen ze politiek gezien de wind weer in de zeilen. Het nieuwe Europese parlement is voornemens een groot deel van de regels te versimpelen, uit te stellen of af te zwakken. En voort kunnen ze met winst maken ten koste van de samenleving. De belangrijkste vraag is hoe lang een samenleving dit toestaat. De geschiedenis is niet echt hoopgevend. Pas in de 18de eeuw kwam de VOC hortend en stotend aan haar einde. Een combinatie van geopolitiek, wanbeleid en opstanden, niet van ethische beleggers. Laten we hopen dat dat niet voor de huidige AEX-bedrijven gaat gelden. zie hier mijn Vrij Nederland column 👉 https://lnkd.in/eH9jTwa6

Ik wist dat het een bestuurlijke puinhoop is bij de grootste vakbond van Nederland, maar toen collega Thijs Broer en ik de afgelopen dagen wat gingen rondbellen vielen de schellen toch weer van onze ogen. Een korte bloemlezing: De algemeen secretaris van FNV Bart Plaatje voert een lastercampagne tegen vice-voorzitter Zakaria Boufangacha die zich kandidaat heeft gesteld bij de komende verkiezingen voor het voorzitterschap van de FNV. Plaatje heeft vertrouwelijke mails tussen de zittende FNV-voorzitter Tuur Elzinga en Boufangacha verspreid, met de intentie de kandidatuur van Boufangacha te schaden. Boufangacha beraadt zich op juridische stappen. Elzinga verklaart niet hoe een vertrouwelijke email uit zijn privé mailbox in handen van derden is gekomen. In een reactie aan Vrij Nederland stelt Tuur Elzinga: ‘Ik heb nooit enige vertrouwelijke mail van Zakaria met deze inhoud zonder zijn toestemming naar iemand in het bestuur of waar dan ook in de FNV-organisatie of -vereniging gestuurd. Precies vanwege dit soort verdachtmakingen vindt er momenteel een stevig onderzoek plaats. Ik wacht de uitkomsten van dat onderzoek in vertrouwen af.’ Boufangacha bevestigt de authenticiteit van de mail in handen van Vrij Nederland. Hij stelt deze destijds uitsluitend aan Elzinga te hebben gestuurd. Van toestemming om deze mail met derden te delen, is volgens Boufangacha geen sprake. We schreven vandaag alvast een eerste artikel over de kwestie in Vrij Nederland. Later deze week meer. https://lnkd.in/eYi3wc8K

Dit is by far het indrukwekkendste verhaal dat ik tot nu toe schreef. Ik was bij Steunpunt Avalon waar Noa van Hagen en Ivo Aben jongeren met complexe problematiek proberen te geven wat ze nodig hebben: een chille plek waar mensen oprecht in ze geïnteresseerd zijn. Het eerste deel van het stuk: Noa van Hagen (24) is voorbereid op een zware avond. Ze willen heus wel, die jongeren, daar ligt het niet aan, en ze komen ook elke week weer netjes opdagen voor de groepssessie, spreken hun doelen uit, zeggen te willen praten over hun emoties, om hulp te leren vragen, maar toch, de boel is ongemerkt wat ingekakt, ze boeken weinig vooruitgang in hun herstel. Het vuurtje moet maar weer eens worden opgepookt. Ze loopt naar de keuken, haalt de plastic bakken met eten van de vorige dag uit de koelkast en legt ze op het aanrecht. Ze kijkt naar buiten. Het is donker en koud in de binnenstad van Roermond. Ze denkt terug aan vorige maand, toen een jongen die ze kende uit haar tijd in de jeugdzorg contact met haar opnam. Kun je me helpen, mijn hele leven is een teringzooi, had hij gezegd. Geen instelling wilde ‘m hebben. Hij ging steeds hangen zodra je ‘m even uit het oog verloor. Twee weken en een crowdfunding later zaten ze – de jongen nog verward en steevast op zoek naar alcohol – samen in het vliegtuig naar Zuid-Afrika, op weg naar een verslavingskliniek. De bel gaat. Stipt om vijf uur staan Airon, Daniël en Larissa, drie jongeren van rond de twintig die verderop in een jeugdzorginstelling wonen, voor de deur. Ze lopen de woonkamer binnen en gaan op de krukken aan het kookeiland zitten. Na een paar minuten vraagt Daniël aan Noa of hij haar zo even kan spreken. Het is belangrijk. Noa aarzelt even, kijkt van Daniël naar Larissa naar Airon, en weer terug naar Daniël. ‘Wil je iets over jezelf bespreken, of over iemand anders?’, vraagt ze, terwijl ze een aardappel schilt. Daniël krabt zenuwachtig met zijn hand aan zijn baard, zegt dan: ‘Over iemand anders.’ ‘En is diegene hier nu ook?’ vraagt Noa. Stilte. Daniël kijkt naar Airon. Een ongemakkelijk lachje. ‘Ja, het gaat over Larissa.’ Larissa, die tussen de twee jongens in zit, kijkt naar beneden, frutselt aan haar blonde haar. ‘We maken ons zorgen,’ zegt Airon, die rood wordt, terwijl hij zijn bril met zijn wijsvinger omhoog duwt. Noa legt een flinke portie pasta op een bord in de magnetron, en warmt intussen de bolognesesaus en de soep van gisteren op in twee pannen. Dan zet ze een paar stappen richting Larissa. ‘Wil je het zelf vertellen?’ Ze tilt haar hoofd omhoog, kijkt Noa aan en zegt, met zachte stem: ‘Ik heb onderweg in de bus tegen ze gezegd dat ik er een einde aan ga maken.’ Ze lacht uit ongemak, laat haar hoofd weer naar beneden zakken, haar handen in elkaar gevouwen op haar schoot. Airon kijkt naar Daniël, zoals hij altijd naar Daniël kijkt wanneer hij niet weet wat hij moet zeggen. En Daniël zegt: ‘Kom, we gaan effe roken.’ Hele verhaal: https://lnkd.in/e2-6sMRs