Wetenschappers hebben reuzensprongen gemaakt in het verbeteren van technieken voor het ontdekken van planeten buiten ons zonnestelsel en ontdekken er inmiddels honderden per jaar. Het aantal bevestigde exoplaneten - planeten die rond andere sterren dan de zon draaien - is gestegen tot 5.539 en er worden nog eens 10.000 exoplaneten onderzocht. De meeste bevinden zich in de Melkweg, maar wetenschappers denken dat ze twee jaar geleden de eerste planeet in een ander sterrenstelsel hebben ontdekt.
Statistisch gezien is het groeiende aantal planeten waarvan wordt aangenomen dat ze in de ruimte zijn, nog maar het topje van de ijsberg. Met honderden miljarden sterrenstelsels wemelt het universum waarschijnlijk van de vele triljoenen sterren. En als de meeste sterren een of meer planeten om zich heen hebben, is dat een onpeilbaar aantal werelden.
Die buitenaardse werelden zijn als sneeuwvlokken, elk met zijn eigen kenmerken. Er zijn waterwerelden, planeten met meerdere zonsondergangen, vulkanische werelden en planeten met vreemde wolken. En dankzij de nieuwe James Webb-ruimtetelescoop wordt het veel gemakkelijker om deze werelden te leren kennen. Het toonaangevende infrarood ruimteobservatorium zal ongeveer een kwart van zijn tijd besteden aan het bestuderen van exoplaneten. Als wetenschappers weten wat er in de atmosfeer van een andere planeet zit, kunnen ze veel over die wereld te weten komen, bijvoorbeeld of er leven mogelijk is.
Rechtstreeks uit Star Wars
In de jaren '70, toen Star Wars uitkwam, wisten wetenschappers niet zeker of een wereld als Tatooine van Luke Skywalker - een planeet die rond twee sterren draait met majestueuze dubbele zonsondergangen - wel bestond. Niet alleen bestaan deze werelden echt, astronomen hoeven niet ver, ver weg te zoeken om ze te vinden.
LEES OOK: Tesla's Cybertruck heeft een 'dark mode', maar dat gaat je wel wat kosten
De ontdekking, die in juni werd gepubliceerd in Nature Astronomy, heet BEBOP-1C, wat staat voor Binaries Escorted By Orbiting Planets. Het is een van de slechts enkele tientallen circumbinaire sterrenstelsels waarvan tot nu toe bekend is dat ze planeten herbergen.
De planeet, waarvan gedacht werd dat het een gasreus is, zoals Uranus of Saturnus, werd bij toeval gevonden op 1300 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Pictor. Volgens het onderzoek duurt zijn jaar 215 aardse dagen en weegt hij 65 keer meer dan onze planeet.
Ondanks zijn imposante massa is BEBOP-1C nog steeds ongeveer 20 procent van het gewicht van Jupiter. Volgens NASA draaien zijn twee sterren elke 15 dagen om elkaar heen. De ene is ongeveer 10 procent zwaarder dan de zon; de andere is koeler, zwakker en heeft slechts een derde van de massa van de zon.
De exoplaneet met een controverse
Astronomen onder leiding van de Universiteit van Cambridge gebruikten dit jaar de Webb-telescoop om de atmosfeer van een intrigerende exoplaneet te bestuderen en vonden een klein, maar potentieel opwindend, nieuw chemisch teken.
De detectie betrof dimethylsulfide, een molecuul dat wordt geproduceerd door fytoplankton - of microalgen - in het water van de aarde. Omdat er geen andere bekende manier is waarop de stof op onze planeet kan worden geproduceerd, suggereren sommige wetenschappers dat het een indicator van leven zou kunnen zijn als het op andere planeten wordt gevonden, aldus Nikku Madhusudhan, een van de onderzoekers.
Maar de nieuwe bevindingen voor exoplaneet K2-18 b hebben tot controverse geleid, met sceptici die de zwakte van dat signaal en andere beweringen uit het onderzoek bekritiseren, zoals het geloof dat de planeet een waterwereld is met een waterstofrijke atmosfeer. De planeet ligt ongeveer 120 lichtjaar van de aarde vandaan in het sterrenbeeld Leeuw.
De planeet met glinsterende wolken van kwartskristal
Wetenschappers hebben een gigantische planeet ontdekt, waar hoogvliegende wolken zijn bezaaid met kwartskristallen, een unieke waarneming in de atmosfeer van een exoplaneet.
Onderzoekers gebruikten de Webb-telescoop om de planeet WASP-17 b op ongeveer 1300 lichtjaar afstand te bestuderen. Door gebruik te maken van de transmissie spectroscopie methode, ontdekten ze dat de wolken van de exoplaneet puntige zeshoekige prisma's bevatten zoals die gevonden worden in geodes op aarde - met als belangrijkste verschil dat elke prisma waarschijnlijk slechts ongeveer 10 nanometer breed is. Dat is ongeveer een miljoenste van een centimeter.
"We wisten van Hubble-waarnemingen dat er aërosolen - minuscule deeltjes die wolken of nevel vormen - in de atmosfeer van WASP-17 b moesten zitten, maar we hadden niet verwacht dat ze van kwarts zouden zijn gemaakt," zei David Grant, onderzoeker aan de Universiteit van Bristol, in een verklaring. Het onderzoek van het team werd in oktober gepubliceerd in Astrophysical Journal Letters.
In tegenstelling tot minerale deeltjes die in aardse wolken te vinden zijn, is het kwarts dat in de wolken van WASP-17 b is ontdekt niet afkomstig van een rotsachtig oppervlak - het komt uit de atmosfeer zelf. Dat is mogelijk omdat WASP-17 b een temperatuur van 2700 graden Fahrenheit heeft en de druk hoog in de lucht slechts een duizendste is van die op het aardoppervlak. In deze omstandigheden kunnen vaste kristallen zich direct uit gas vormen, zonder eerst door een vloeibare fase te gaan, aldus Grant.
De blinkendste van allemaal (tot nu toe)
Astronomen hebben een wereld ter grootte van Neptunus gevonden die bedekt is met metalen wolken. Daarmee is het de grootste bekende spiegel in het sterrenstelsel tot nu toe.
LEES OOK: Ampler stunt met nieuwe kleuren, nieuwe pop-up store én dikke discount
De wolken van de exoplaneet LTT9779 b, die voor het grootste deel bestaan uit hetzelfde materiaal als zand en glas en andere metalen zoals titanium, zijn zeer reflecterend. Uit nieuwe gedetailleerde metingen door de Cheops-satelliet van de Europese ruimtevaartorganisatie blijkt dat deze planeet 80 procent van het licht van zijn ster reflecteert. Ter vergelijking: de aarde reflecteert slechts 30 procent van het zonlicht.
"Stel je een brandende wereld voor, dicht bij zijn ster, met zware wolken van metalen die in de lucht zweven en titaniumdruppels naar beneden laten regenen," zei James Jenkins, astronoom aan de Diego Portales Universiteit en CATA in Chili, in een verklaring. Hij is co-auteur van een artikel over het nieuwe onderzoek dat in oktober verscheen in het tijdschrift Astronomy & Astrophysics.
De glans is niet het enige vreemde dat er aan de hand is. De exoplaneet is ook de enige bekende wereld van deze grootte en massa die zo dicht bij zijn ster draait. Volgens ESA duurt een jaar op LTT9779 b slechts 19 uur. Dit betekent dat de planeet leeft in wat bekend staat als de "hete Neptunuswoestijn", aldus wetenschappers.
Een planeet met angstaanjagende zandwolken
De wolken boven een pas ontdekte wereld op 40 lichtjaar van de aarde wervelen met sissende, zanderige zandvlokken. Op VHS 1256 B is het een voortdurende, zinderende zandstorm. Boven in de wolken bereikt de temperatuur een verschroeiende 815 graden Celsius. En als de wolken te zwaar worden, wordt de planeet waarschijnlijk door regenbuien overspoeld met het zanderige mengsel, zeggen astronomen. Nog een recent voorbeeld van hoe buitenaardse wolken totaal kunnen verschillen van de waterdampwolken op aarde.
Hoewel de dagen van de exoplaneet maar twee uur korter zijn dan de onze, doet hij er 10.000 aardse jaren over om een volledige reis rond zijn twee sterren te maken. Dat klopt: BEBOP-1C (zie de eerste exoplaneet in dit verhaal) was niet de enige wereld die dit jaar in een binair systeem is ontdekt. Maar gezien hoe ver de wereld van zijn sterren verwijderd is - ongeveer vier keer verder dan Pluto van de zon verwijderd is - zouden de lichtbronnen behoorlijk zwak zijn.
