In de eerste beelden van de James Webb-telescoop die afgelopen week door de NASA zijn vrijgegeven, zien sommige sterrenstelsels eruit als slierten uitgerekt toffee. De reden hiervoor is dat het heelal zelf onze kijk op de diepe kosmos heeft veranderd.
Beelden door een zwaartekrachtlens
Recentelijk hebben astronomen de enorme James Webb-ruimtetelescoop gericht op de sterrenstelselcluster SMACS 0723. Sterrenstelsels zijn bijzonder grote objecten, met honderden miljarden sterren, miljoenen zwarte gaten en mogelijk triljoenen planeten. De gecombineerde massa van deze sterrenstelsels trekt de ruimte krom op dezelfde manier als een bowlingbal op een matras doet.
Deze vervorming van de ruimte werkt als het ware als een "lens" waardoor wij de wereld zien. Het resultaat is dat het licht van sterrenstelsels achter deze cluster dat wij (of de Webb-telescoop) zien, wordt vervormd. Dit fenomeen staat bekend als "zwaartekrachtlens". Volgens het Space Telescope Science Institute "is het alsof er een lens van een camera tussen ons en de verder weg gelegen sterrenstelsels zit."
Meer dan een eeuw geleden voorspelde Albert Einstein het effect van gravitationele lenzen. Sommige van de sterrenstelsels die hieronder te zien zijn in Webbs eerste diepe blik in de kosmos, zijn vergroot, terwijl andere sterk uitgerekt of vervormd zijn.
"Ze zijn vergroot door de zwaartekracht van de cluster, precies zoals Einstein had voorspeld," zei NASA-astrofysicus Jane Rigby bij de onthulling van Webbs eerste wetenschappelijke beelden.
Blik op het verleden
De cluster van wit uitziende, etherische sterrenstelsels op de afbeelding hierboven is 4,6 miljard jaar oud. Ze zijn rond dezelfde tijd gevormd als de zon en de aarde, aldus Rigby. Deze witte sterrenstelsels vergroten en veranderen het zicht achter hen.
Deze verder weg gelegen objecten, waartoe zowel rode stippen als bizar vervormde sterrenstelsels behoren, behoren tot de oudste van het heelal. "Alle superzwakke, donkerrode kleine stippen in deze verbazingwekkende afbeelding, evenals veel van de helderdere, vreemd gevormde objecten, zijn extreem verre sterrenstelsels die geen menselijk oog eerder heeft gezien," zei Harald Ebeling, een astronoom aan het instituut voor astronomie van de Universiteit van Hawaii.
Volgens Rigby zijn de zwakste objecten op deze afbeelding van Webb 13,1 miljard jaar oud. Binnenkort zal Webb echter nog verder terug in de tijd kijken, naar 13,5 miljard jaar geleden, kort na de vorming van de eerste sterren en melkwegstelsels.
