Pitopi
2009 knkawas ciida, niqal kingal seediq Cong Puncong（中本聰，Kari Tanah Tunux：Nakamoto Satoshi） ka ngayan na. Pgeela pheyu tgkingal kretan rhugan. Tnngayun “Pitopi”（Bitcoin）. Uxe knklaan seediq ka Cong Puncong nii. Wano naq tnkriyak Wangru. Uka seediq mkela ngayan na ba bale.
Bobo bnarah Pitopi, niqal seediq snhei. Mesa mntena bale kretan pila ka ririh na. Ani si, kndalax 2010 knkawas idas 5, Kingal kbekuy hbangan Pitopi, ini dehuk 1 Mecing（美金） nana peni.
Ciida, niqal kingal seediq mrengo Wangru truma. Smruwa mangal 1 Mang Pitopi, pryuxun na 2 Pisa paru mesa. Ani si mkteru ali uka sseediq smnetur heya. Dehuk mksepac ali di, kika niqal seediq gnbaruy Pisa heya. Kndalax ciida wada kndudul rahur ka seediq snhei. Pitopi wada mgbale ba pila kretan di peni.
Knkawas 2021 idas 10, ciida kingal Pitopi, pnryuxan daha hmrinas 6 Mang Mecing. Tgberih brigan daha Pisa; knii brigun Pisa, paru ba rriyung sspegan kneeguw na Pisa. Maha dehuk hari spheyu rima Seng pssengan Cuciyo.
Hmuwa lux ngalan kretan ba bale ka Pitopi? Hmuwa lux snhei bale Pitopi ka seediq? Uka kretan rhugan hayan ge, snhei ba pila klabuy ka seediq. Pila klabuy ge, kingal ba klabuy. Ani si, dhekan maruy ppuqun, rulu, kana sbaruy sapah. Hmuwa lux snhei klabuy ga spatis sspegan ka sseediq?
Hmuwa lux snhei Pitopi ka seediq? Mgeela snpegan na Tennaw（電腦） ka Pitopi. Snpegan kana kneegu wano naq 2100 wan. Kiya mntena knango na daha ka Kiing peni.
Niqal dungal, ddooyun pryuxan Pitopi, pndaan snpegan na Tennaw ka kana. Dungus sspegan, ini pntena spatis ooda Gingko mquri seediq. Dhekun ngalan spatis knkingal seediq knlangan ka Tennaw.
Niqal kingal Man Pitopi ka Kacaw, pntasan na Tennaw dehuk spatis knkingal Tennaw. Sbege na Dongi kingal kbekuy Pitopi, ma spatis na Tennaw truma. Netur niqal seediq gmruus smeeliq pntasan kingal, daha Tennaw, maha slayan kndalax Tennaw icil. Kiya, quri pntasan na Pitopi, snhiyun bale seediq peni.
Kndalax spegan Tennaw, mtutuy ka kretan rhugan, irih knbgurah hndure ka nii duri. Ani si knkawas 2023, wada lux mspaux tg. 2 Knpruwan pryuxan kretan rhugan FTX di. Pgryuxan nii wada ngalan hi pila pnryuxan daha. Bobo snpaux, Uka ngngalan ka pila daha.
Ani naq kesun uka gguyan ka kretan rhugan, ani si seediq ka smnalu. So ka mspaux pryuxan, ma qbhangun ta klaali ka qnbriqan so ndaan quri kretan rhugan nii duri.