Het is negen uur ’s ochtends, 14 oktober 1066. Normandische en Angelsaksische troepen staan tegenover elkaar op een schrale weidegrond, zo’n elf kilometer bij de Engelse plaats Hastings vandaan. Een oorverdovend trompetgeluid markeert het begin van de Slag bij Hastings. De inzet is groot: zeggenschap over het Engelse koninkrijk. Wat was de aanleiding van deze slag in de middeleeuwen? En hoe verliep de bekendste strijd uit de Britse geschiedenis?
Willem de Veroveraar versus Harold II
Voordat Willem de Veroveraar van Normandië en Harold II van Engeland elkaar treffen op het slagveld, is er al een hoop gebeurd. Negen maanden eerder besteeg Harold officieel de Engelse troon, maar dat valt bij Willem totaal in verkeerde aarde.
Willem is een onwettig kind van Robert de Duivel, de hertog van Normandië. Ondanks zijn onwettige status mag Willem deze titel ook dragen. Hij ontpopt zich tot een groot militair. Zijn verre neef, Eduard de Belijder, is op dat moment koning van Engeland. Hij belooft Willem in 1051 dat hij de troon na zijn overlijden mag overnemen.
Harold II is door het huwelijk van zijn zus de zwager van koning Eduard. Hij stemt in 1064 in met het plan dat Willem troonopvolger zal worden. Toch laat hij zich een dag na het overlijden van koning Eduard in 1066 kronen. De toon is gezet.
Tapijt van Bayeux
We danken onze kennis over de Slag bij Hastings aan slecht twee bronnen: één is het verslag van de Normandische kroniekschrijver Willem van Poitier, de tweede is het tapijt van Bayeux, vermoedelijk gemaakt in 1068. Daarop is het hele verhaal van 1064 tot en met het eind van de strijd afgebeeld. Hoewel beide bronnen de strijd vanuit een Normandisch perspectief belichten, weten we meer over de Slag bij Hastings dan iedere andere middeleeuwse strijd.
Hoe verliep de Slag bij Hastings?
Op de vroege ochtend van 14 oktober is het zover. De twee treffen elkaar in het herfstige Engeland. Beide legers houden er een andere tactiek op na. Harold zet zijn soldaten bovenaan een heuvel. Ze staan zo dicht tegen elkaar aan, dat ze een muur van schilden creëeren. Vrijwel onmogelijk voor de cavalerie om doorheen te dringen, maar ook moeilijk om in te manoeuvreren.
Willems leger van cavalerie, infanterie en boogschutters is veel mobieler. Zij staan boven op een heuvel aan de andere kant van de vallei. De boogschutters gaan voorop, gevolgd door de infanterie en ridders te paard.
Om de schildmuur van Harold te breken, moet Willem dichterbij zien te komen. Honderden Normandische pijlen vliegen richting de Britten, maar ze houden stand. Ook de cavalerie weet de lijn niet de doorbreken. ‘Het was een vreemde strijd,’ schrijft Willem van Poitier. ‘Het ene leger viel beweeglijk aan, terwijl de andere partij standhield, alsof ze wortel hadden geschoten.’
Willem de Veroveraar wint de slag
De troepen van Willem veinzen meerdere keren een terugtocht, in de hoop dat de Engelsen ze najagen. Dit doen ze ook, maar de truc is niet volledig succesvol. De lijn houdt stand. Volgens kroniekschrijver Poitier staan de soldaten zo dicht tegen elkaar aan, dat de gesneuvelden niet eens konden neervallen.
De strijd duurt ongewoon lang: negen uur lang wordt er gevochten. Beide legers zijn verzwakt tegen de tijd dat de zon ondergaat. De Normandiërs doen één laatste poging de heuvel over te nemen. Hierbij sneuvelt Harold. Hoe precies, daarover verschillen de verhalen. Het kan een pijl door zijn oog zijn geweest, maar ook een brute hakpartij door vier Normandische ridders. De dood van Harold luidt de overwinning in voor Willem de Veroveraar. Hij wint de Slag bij Hastings.
Wat waren de gevolgen van de Slag bij Hastings?
Willem trekt naar Londen en laat zich op 25 december 1066 tot koning van Engeland kronen. De komst van de Normandiërs heeft grote gevolgen voor het eiland. Een aantal daarvan is nog steeds zichtbaar. Engeland kent tot de komst van Willem de Veroveraar vrijwel geen kastelen, maar de Normandiërs laten er een hoop bouwen om hun positie te verdedigen.
Ook de wet, de gebruiken en zelfs de taal moeten eraan geloven. Koningen leggen vanaf nu de eed af in het Oudfrans. Pas als Hendrik IV in 1399 aan de macht komt, kent Engeland weer een koning met Engels als moedertaal.
Roeliene is freelance wetenschapsjournalist. Ze levert onder meer bijdragen aan National Geographic en KIJK Magazine. Ze is dol op reizen, godsdienstgeschiedenis en een stevige wandeling.
