Wie denkt aan middeleeuwse kunst ziet waarschijnlijk schilderijen en beelden voor zich, of misschien fresco’s en glas-in-loodramen. Maar een van de beroemdste meesterwerken uit de middeleeuwen is een zeventig meter lang borduurwerk: het tapijt van Bayeux. Vier weetjes over dit fascinerende object, dat van onschatbare historische waarde is.
Wat is het tapijt van Bayeux?
In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, is het tapijt van Bayeux geen tapijt maar een wandkleed. Op een linnen ondergrond is met geverfde wol een borduurwerk vervaardigd dat wel iets weg heeft van een middeleeuws stripverhaal.
Dat verhaal bevat ruim zeshonderd personages, meer dan tweehonderd paarden, tientallen schepen en twee kamelen die gezamenlijk de gebeurtenissen rond de Slag bij Hastings uitbeelden. In dit gevecht in 1066 versloeg de Normandische hertog Willem de Veroveraar de Angelsaksische koning Harold, waarop Willem koning van Engeland werd.
1. Er is een middeleeuws feestmaal te zien
Kippen aan het spit, een stoofpot en een soort openluchtoven zijn te zien in deze feestelijke scène. Willem de Veroveraar en zijn troepen genieten van een uitgebreide maaltijd. De schilden van de soldaten blijken multifunctioneel: in de afbeelding worden ze gebruikt als dienbladen om de etenswaren naar de tafel te vervoeren.
2. Het tapijt is geborduurde propaganda
Het tapijt van Bayeux bevat een schat aan historische informatie. Geschiedkundigen begrijpen dankzij het kunstwerk beter hoe oorlogvoering in de middeleeuwen verliep. Toch moeten de afbeeldingen met een korreltje zout worden genomen: het wandkleed werd waarschijnlijk gemaakt in opdracht van bisschop Odo van Bayeux, de halfbroer van Willem de Veroveraar.
Hoewel het geborduurde verhaal wel degelijk berust op historische feiten, worden de gebeurtenissen benaderd vanuit een Normandische lens. Zo rijdt Willem de Veroveraar op een imposant paard, terwijl het paard van Willems vijand Gwijde I van Ponthieu is afgebeeld met ezelsoren.
3. Het tapijt van Bayeux bevat weinig vrouwen
Slechts drie van de 626 mensen op het tapijt van Bayeux zijn vrouw. Koningin Edith van Wessex is te zien bij het sterfbed van haar man Eduard de Belijder. In een andere scène vlucht een vrouw met haar kind uit een brandend huis. Hier gaat het mogelijk om Edith Swanneck, de eerste vrouw van koning Harold.
De derde vrouw is omgeven met vragen. Ze is de enige vrouw van wie de naam op het tapijt van Bayeux staat uitgeschreven: Aelfgyva. Toch weet niemand precies wie zij is. Aelfgyva, hieronder te zien, staat afgebeeld in een deuropening en een priester raakt haar wang aan. Of het gaat om een zegening of een berisping is niet duidelijk en historici proberen nog altijd te achterhalen wie ze is en waarom ze een hoofdrol speelt in het borduurwerk. (Laat staan wie de naakte man is die onder haar staat afgebeeld.)
4. Halleys komeet
Zes figuren wijzen omhoog naar een object in de hemel dat wel iets weg heeft van een spaceshuttle die door de dampkring schiet. Natuurlijk gaat het niet om een ruimteschip of ufo: volgens onderzoekers bewonderen de figuren op het borduurwerk de komeet Halley. Deze komeet beweegt gemiddeld eens in de 76 jaar langs de aarde. De oudste bekende waarneming van de komeet dateert waarschijnlijk uit 466 v.C. Voorspeld wordt dat de komeet op 28 juli 2061 weer vanaf de aarde te zien is.
Myrthe Prins werkt al ruim tien jaar als journalist – ze schreef reisverhalen voor Traveler, was verslaggever voor de PZC en interviewde tal van onderzoekers voor haar wetenschapsrubriek in National Geographic Magazine. Naast haar werk als online redacteur schrijft ze poëzie en proza, leert ze nieuwe talen en helpt ze haar team ontsnappen uit escape rooms.
