Παραγωγή κάνναβης στην ΕΕ
Η κάνναβη είναι καλλιέργεια δημοφιλής σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τα τελευταία χρόνια η έκταση που προορίζεται για την καλλιέργεια κάνναβης έχει αυξηθεί σημαντικά στην ΕΕ από 19 970 εκτάρια (ha) το 2015 σε 34 960 εκτάρια το 2019 (αύξηση 75 %). Κατά την ίδια περίοδο, η παραγωγή κάνναβης αυξήθηκε από 94 120 τόνους σε 152 820 τόνους (αύξηση 62,4 %). Η Γαλλία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύει πάνω από το 70 % της παραγωγής της ΕΕ, ακολουθούμενη από τις Κάτω Χώρες (10 %) και την Αυστρία (4 %).
Η καλλιέργεια κάνναβης συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας
Η κάνναβη προσφέρει πολυάριθμα περιβαλλοντικά οφέλη.
- Αποθήκευση άνθρακα: ένα εκτάριο κάνναβης δεσμεύει 9 έως 15 τόνους CO2, ομοίως με την ποσότητα που δεσμεύεται από ένα νεαρό δάσος, ενώ χρειάζεται μόνο πέντε μήνες για να αναπτυχθεί.
- Σπάζοντας τον κύκλο των ασθενειών: η κάνναβη συμβάλλει στη διακοπή του κύκλου των ασθενειών όταν χρησιμοποιείται στην αμειψισπορά. Επιπλέον, τα ζιζάνια δεν είναι σε θέση να αναπτυχθούν, λόγω της ταχείας ανάπτυξης και της ικανότητας σκίασης των φυτών κάνναβης.
- Πρόληψη της διάβρωσης του εδάφους: τα πυκνά φύλλα κάνναβης μετατρέπονται σε φυσική εδαφοκάλυψη, μειώνοντας την απώλεια νερού και παρέχοντας προστασία από τη διάβρωση του εδάφους. Η κάνναβη καλύπτει το έδαφος μόλις τρεις εβδομάδες μετά τη βλάστηση.
- Βιοποικιλότητα: ο κύκλος της ανθοφορίας πραγματοποιείται συνήθως μεταξύ Ιουλίου και Σεπτεμβρίου και συμπίπτει με την έλλειψη παραγωγής γύρης από άλλες καλλιέργειες. Η κάνναβη παράγει μεγάλες ποσότητες γύρης. Παρέχει επίσης καταφύγιο για τα πτηνά και οι σπόροι κάνναβης αποτελούν τροφή για τα ζώα.
- Χαμηλή ή μηδενική χρήση φυτοφαρμάκων: λόγω της έλλειψης φυσικών θηρευτών, η κάνναβη είναι ευπαθής σε λίγους, μόνον, επιβλαβείς οργανισμούς, γεγονός που σημαίνει ότι η χρήση εντομοκτόνων, ζιζανιοκτόνων και μυκητοκτόνων μπορεί να αποφευχθεί στις περισσότερες περιπτώσεις.
Σχετικές πληροφορίες
Χρήσεις της κάνναβης
1. Κλωστοϋφαντουργία (ίνες κάνναβης)
Οι ίνες κάνναβης παρουσιάζουν μεγάλες ομοιότητες με το λινάρι και αυξάνεται το ενδιαφέρον της κλωστοϋφαντουργίας για τη χρήση ινών κάνναβης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, στο σχέδιο δράσης της για την κυκλική οικονομία, θεωρεί τον κλωστοϋφαντουργικό τομέα έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους της μετάβασης προς μια πιο πράσινη και πιο βιώσιμη οικονομία και ενθάρρυνε τα ενδιαφερόμενα μέρη να αναζητήσουν νέα υλικά και νέα οικονομικά μοντέλα. Για τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή θα προτείνει μια ολοκληρωμένη στρατηγική της ΕΕ για βιώσιμα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα με στόχο τη δημιουργία ενός πιο βιώσιμου, καινοτόμου και κυκλικού οικονομικού μοντέλου.
2. Τρόφιμα και ζωοτροφές (σπόροι κάνναβης)
Οι σπόροι κάνναβης περιέχουν υψηλά επίπεδα πρωτεϊνών και σημαντικές ποσότητες ινών, βιταμινών, Omega-3 και ανόργανων στοιχείων. Ως εκ τούτου, οι σπόροι κάνναβης χωρίς κέλυφος χρησιμεύουν ως τρόφιμα για κατανάλωση από τον άνθρωπο, ενώ οι ολόκληροι σπόροι κάνναβης χρησιμοποιούνται ως ζωοτροφές για ζώα.
3. Τομέας των κατασκευών (ίνες κάνναβης)
Στον τομέα των κατασκευών χρησιμοποιούνται τρία κύρια προϊόντα με βάση την κάνναβη: σκυρόδεμα κάνναβης (LHC), μαλλί από κάνναβη και μονώσεις ινοσανίδας. Ο κατασκευαστικός τομέας ευθύνεται για το 40 % της κατανάλωσης ενέργειας και το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ το 75 % της ενέργειας αυτής προορίζεται για τα απόβλητα. Αυτό οδήγησε στην αναζήτηση κατασκευαστικών πρακτικών και υλικών που έχουν ουδέτερο ισοζύγιο διοξειδίου του άνθρακα ή που δεσμεύουν το διοξείδιο του άνθρακα. Το σκυρόδεμα κάνναβης δεσμεύει τον άνθρακα, καθώς η ποσότητα άνθρακα που αποθηκεύεται στο υλικό είναι υψηλότερη από τις εκπομπές που παράγονται κατά την παραγωγή του και εξακολουθεί να αποθηκεύει άνθρακα κατά τη διάρκεια ζωής του κτιρίου. Η βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στον κτιριακό τομέα θα διαδραματίσει καίριο ρόλο στην επίτευξη ουδέτερου ισοζυγίου άνθρακα έως το 2050, στόχος που ορίζεται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Η κάνναβη μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην επίτευξη αυτού του στόχου.
4. Παραγωγή χαρτιού (ίνες κάνναβης)
Η χρήση ινών κάνναβης για την παραγωγή χαρτιού παρουσιάζει πολλαπλά πλεονεκτήματα: οι μίσχοι κάνναβης χρειάζονται μόνο πέντε μήνες για να ωριμάσουν, το χαρτί κάνναβης δεν απαιτεί κατ’ ανάγκη τοξικές χημικές ουσίες λεύκανσης και το χαρτί κάνναβης μπορεί να ανακυκλωθεί επτά έως οκτώ φορές.
5. Λοιπές χρήσεις
Τα προϊόντα που προέρχονται από κάνναβη χρησιμοποιούνται σε διάφορους κλάδους και για διαφορετικούς σκοπούς. Οι αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις των πλαστικών ώθησαν τους κατασκευαστές να αναζητήσουν εναλλακτικές λύσεις. Η κάνναβη είναι μια καλή επιλογή λόγω του μικρού βάρους και της ανθεκτικότητάς της. Ως υποκατάστατο των πλαστικών, τα προϊόντα κάνναβης χρησιμοποιούνται σε διάφορους τομείς, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, οι σιδηρόδρομοι, οι αεροπορικές μεταφορές και η αεροδιαστημική.
Άλλες χρήσεις της κάνναβης περιλαμβάνουν τα καλλυντικά (λάδια, λοσιόν, σαμπουάν κ.λπ.) και την παραγωγή ενέργειας (βιοκαύσιμα). Υπάρχει επίσης ενδιαφέρον για την παραγωγή και την εμπορία εκχυλισμάτων κάνναβης, ιδίως κανναβιδιόλης (CBD), λόγω των πιθανών χρήσεών της σε καλλυντικά, προϊόντα υγείας και τρόφιμα. Ωστόσο, αυτές οι πιθανές χρήσεις υπόκεινται στις σχετικές απαιτήσεις της ΕΕ. Τον Νοέμβριο του 2020 το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποφάνθηκε ότι η εμπορία της νομίμως παραχθείσας CBD επιτρέπεται βάσει του δικαίου της ΕΕ.
Ορισμός και διατάξεις
Η κάνναβη (Cannabis sativa Linn) είναι ένα είδος της οικογένειας Cannabaceae, στο οποίο το επίπεδο τετραϋδροκανναβινόλης (THC) είναι πολύ χαμηλό, σύμφωνα με τις διατάξεις της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ). Η κάνναβη καλλιεργείται κυρίως για βιομηχανικές χρήσεις και υπάρχουν 75 διαφορετικές ποικιλίες κάνναβης που έχουν καταχωριστεί στον κατάλογο της ΕΕ. Λόγω του πολύ χαμηλού επιπέδου THC, η κάνναβη που συμμορφώνεται με τις διατάξεις της ΚΓΠ δεν χρησιμοποιείται για την παραγωγή ναρκωτικών.
Σύμφωνα με το άρθρο 189 του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013, όλες οι εισαγωγές κάνναβης υπόκεινται επί του παρόντος σε απαίτηση πιστοποιητικού εισαγωγής. Επιπλέον:
- η ακατέργαστη κάνναβη που υπάγεται στον κωδικό ΣΟ 5302 10 πρέπει να έχει περιεκτικότητα σε THC που δεν υπερβαίνει το 0,3 %·
- οι σπόροι κάνναβης που προορίζονται για σπορά πρέπει να συνοδεύονται από αποδεικτικό από το οποίο προκύπτει ότι η περιεκτικότητα της σχετικής ποικιλίας σε THC δεν υπερβαίνει το 0,3 %·
- οι σπόροι κάνναβης που δεν χρησιμοποιούνται για σπορά μπορούν να εισάγονται μόνο κατόπιν άδειας των χωρών της ΕΕ και οι εγκεκριμένοι εισαγωγείς πρέπει να προσκομίζουν αποδεικτικά στοιχεία ότι οι σπόροι έχουν τεθεί σε κατάσταση που αποκλείει τη χρήση για σπορά·
- οι χώρες της ΕΕ μπορούν επίσης να εφαρμόζουν πιο περιοριστικούς κανόνες σύμφωνα με τις Συνθήκες της ΕΕ και τις διεθνείς υποχρεώσεις.
Διαθέσιμη στήριξη στο πλαίσιο της ΚΓΠ
Οι γεωργοί πρέπει να πληρούν τις τυπικές προϋποθέσεις επιλεξιμότητας για άμεσες ενισχύσεις, καθώς και τις πρόσθετες απαιτήσεις που αφορούν ειδικά την κάνναβη, διασφαλίζοντας ότι καμία παράνομη καλλιέργεια δεν λαμβάνει στήριξη στο πλαίσιο της ΚΓΠ.
- Η ποικιλία κάνναβης που καλλιεργείται πρέπει να έχει περιεκτικότητα σε THC μικρότερη από 0,3 %.
- Οι γεωργοί πρέπει να χρησιμοποιούν πιστοποιημένους σπόρους ποικιλιών που περιλαμβάνονται στον κοινό κατάλογο ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτικών ειδών της ΕΕ. Στον κατάλογο αυτό καταχωρίζονται 75 διαφορετικές ποικιλίες κάνναβης.
Οι χώρες της ΕΕ μπορούν να αποφασίσουν να χορηγήσουν, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, προαιρετική συνδεδεμένη στήριξη στους γεωργούς που καλλιεργούν κάνναβη. Η ΠΣΣ για την κάνναβη εφαρμόζεται επί του παρόντος στη Γαλλία, την Πολωνία και τη Ρουμανία.
Οι γεωργοί κάνναβης μπορούν επίσης να επωφεληθούν από τη στήριξη που εφαρμόζεται μέσω μέτρων αγροτικής ανάπτυξης που διατίθενται στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα της ΚΓΠ. Τα σχετικά είδη στήριξης έχουν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν τις επενδύσεις, την ανάπτυξη γνώσεων, τις νεοσύστατες επιχειρήσεις, την καινοτομία, την οργάνωση της αλυσίδας εφοδιασμού, τη βιολογική γεωργία, την προστασία του περιβάλλοντος και τη δράση για το κλίμα.
Επιτροπές και ομάδες εμπειρογνωμόνων
Η επιτροπή για την κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών συνεδριάζει τακτικά για να συζητήσει θέματα όπως η εξέλιξη των τιμών της αγοράς, η παραγωγή και το εμπόριο στην ΕΕ και σε χώρες εκτός ΕΕ. Η εν λόγω επιτροπή επικουρεί επίσης την Επιτροπή κατά την έκδοση εκτελεστικών πράξεων.
Η ομάδα διαλόγου των πολιτών για τις αροτραίες καλλιέργειες που καλύπτει τους τομείς του βαμβακιού, του λίνου και της κάνναβης επιτρέπει στην Επιτροπή να διατηρεί τακτικό διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη για όλα τα θέματα που αφορούν τις καλλιέργειες ινών, συμπεριλαμβανομένης της κάνναβης.
Νομικές βάσεις
Κανονισμός (ΕΕ) 2021/2115 – σχετικά με τη θέσπιση κανόνων για τη στήριξη των στρατηγικών σχεδίων που πρέπει να καταρτίζονται από τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής (Στρατηγικά σχέδια για την ΚΓΠ)
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 - για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων.
Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 639/2014 της Επιτροπής - για τη θέσπιση της απαίτησης χρήσης πιστοποιημένων σπόρων προς σπορά των ποικιλιών που απαριθμούνται στον «κοινό κατάλογο ποικιλιών καλλιεργουμένων φυτικών ειδών»
Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) 2016/1237 της Επιτροπής και εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2016/1239 της Επιτροπής - για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τα πιστοποιητικά εισαγωγής κάνναβης.
Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2016/1239 της Επιτροπής - για τη θέσπιση κανόνων εφαρμογής του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1308/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου όσον αφορά το καθεστώς πιστοποιητικών εισαγωγής και εξαγωγής.
Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 2022/1393 της Επιτροπής όσον αφορά τα μέγιστα επιτρεπτά επίπεδα Δ9-τετραϋδροκανναβινόλης (Δ9-THC) στους σπόρους κάνναβης και τα παράγωγα προϊόντα τους
Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2022/1173 της Επιτροπής — σχετικά με το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου στην κοινή γεωργική πολιτική.
Οδηγία 2002/53/ΕΚ του Συμβουλίου - περί του κοινού καταλόγου ποικιλιών καλλιεργούμενων φυτικών ειδών.
Οδηγία 2002/57/ΕΚ του Συμβουλίου - περί εμπορίας των σπόρων προς σπορά των ελαιούχων και κλωστικών φυτών.
Απόφαση 2003/17/ΕΚ του Συμβουλίου - για τη χορήγηση ισοδυναμίας μεταξύ των καλλιεργητικών ελέγχων που διενεργούνται σε σποροπαραγωγικές καλλιέργειας σε τρίτες χώρες και ισοδυναμίας των σπόρων προς σπορά που παράγονται σε τρίτες χώρες.