Ο κώδικας δεοντολογίας του 2022 για την παραπληροφόρηση

Ο ενισχυμένος κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση υπεγράφη και υποβλήθηκε στις 16 Ιουνίου 2022 από 34 υπογράφοντες που προσχώρησαν στη διαδικασία αναθεώρησης του κώδικα του 2018. Απότότε προσχώρησαν ακόμη δέκα υπογράφοντες.

Ο νέος κώδικας αποσκοπεί στην επίτευξη των στόχων των κατευθυντήριων γραμμών της Επιτροπής που παρουσιάστηκαν τον Μάιο του 2021, καθορίζοντας ευρύτερο φάσμα δεσμεύσεων και μέτρων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης στο διαδίκτυο.

Ο κώδικας ορθής πρακτικής του 2022 είναι το αποτέλεσμα των εργασιών που επιτελούν οι υπογράφοντες. Εναπόκειται στους υπογράφοντες να αποφασίσουν ποιες δεσμεύσεις θα αναλάβουν και είναι δική τους ευθύνη να διασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής των δεσμεύσεών τους. Ο κώδικας δεν εγκρίνεται από την Επιτροπή, ενώ η Επιτροπή εκθέτει τις προσδοκίες της στις κατευθυντήριες γραμμές και θεωρεί ότι, στο σύνολό του, ο κώδικας ανταποκρίνεται στις προσδοκίες αυτές.

Οι υπογράφοντες δεσμεύτηκαν να αναλάβουν δράση σε διάφορους τομείς, όπως: δαιμονοποίηση της διάδοσης της παραπληροφόρησης· διασφάλιση της διαφάνειας της πολιτικής διαφήμισης· ενδυνάμωση των χρηστών· ενίσχυση της συνεργασίας με τους ελεγκτές γεγονότων· και να παρέχει στους ερευνητές καλύτερη πρόσβαση στα δεδομένα.

Αναγνωρίζοντας ότι είναι σημαντικό να καταστεί ο κώδικας ανθεκτικός στις μελλοντικές εξελίξεις, οι υπογράφοντες συμφώνησαν να θεσπίσουν ένα πλαίσιο για περαιτέρω συνεργασία μέσω μιας μόνιμης ειδικής ομάδας. Ο κώδικας συνοδεύεται επίσης από ένα ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης που βασίζεται σε ποιοτικά στοιχεία υποβολής εκθέσεων και δείκτες επιπέδου υπηρεσιών που μετρούν την αποτελεσματικότητα της εφαρμογής του. Οι υπογράφοντες έχουν δημιουργήσει ένα Κέντρο Διαφάνειας, το οποίο παρέχει σαφή επισκόπηση στο κοινό των πολιτικών που εφαρμόζουν για την υλοποίηση των δεσμεύσεών τους και το επικαιροποιεί τακτικά με τα σχετικά δεδομένα.

Ο ενισχυμένος κώδικας

Ο κώδικας δεοντολογίας για την παραπληροφόρηση είναι ένα πρώτο εργαλείο μέσω του οποίου οι σχετικοί παράγοντες του κλάδου συμφώνησαν — για πρώτη φορά το 2018 — σχετικά με τα πρότυπα αυτορρύθμισης για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης.

Η διαδικασία αναθεώρησης δρομολογήθηκε τον Ιούνιο του 2021 και, μετά την υπογραφή και παρουσίαση του αναθεωρημένου κώδικα στις 16 Ιουνίου 2022, ο νέος κώδικας θα αποτελέσει μέρος ενός ευρύτερου κανονιστικού πλαισίου, σε συνδυασμό με τη νομοθεσία για τη διαφάνεια και τη στόχευση της πολιτικής διαφήμισης και τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες. Για τους υπογράφοντες που είναι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, ο κώδικας αποσκοπεί να καταστεί μέτρο μετριασμού και κώδικας δεοντολογίας που αναγνωρίζεται στο πλαίσιο συρρύθμισης της πράξης για τις ψηφιακές υπηρεσίες.

Ο ενισχυμένος κώδικας ορθής πρακτικής περιλαμβάνει 44 δεσμεύσεις και 128 ειδικά μέτρα, στους ακόλουθους τομείς.

• Δαιμονοποίηση: μείωση των οικονομικών κινήτρων για φορείς παραπληροφόρησης

  Ο ενισχυμένος κώδικας έχει ως στόχο να διασφαλίσει ότι οι φορείς παραπληροφόρησης δεν επωφελούνται από τα διαφημιστικά έσοδα. Οι υπογράφοντες δεσμεύονται να λάβουν ισχυρότερα μέτρα για την αποφυγή της τοποθέτησης διαφημίσεων δίπλα στην παραπληροφόρηση, καθώς και της διάδοσης διαφημίσεων που περιέχουν παραπληροφόρηση. Ο κώδικας θεσπίζει επίσης μια αποτελεσματικότερη συνεργασία μεταξύ των παραγόντων του διαφημιστικού τομέα, επιτρέποντας ισχυρότερη κοινή δράση.  

• Διαφάνεια της πολιτικής διαφήμισης

  Αναγνωρίζοντας τη σημασία της πολιτικής διαφήμισης στη διαμόρφωση της δημόσιας ζωής, ο ενισχυμένος Κώδικας δεσμεύει τους υπογράφοντες να εφαρμόσουν αυστηρότερα μέτρα διαφάνειας, επιτρέποντας στους χρήστες να αναγνωρίζουν εύκολα τις πολιτικές διαφημίσεις παρέχοντας πιο αποτελεσματική επισήμανση, δεσμευόμενοι να αποκαλύπτουν τον χορηγό, τη διαφημιστική δαπάνη και την περίοδο προβολής.  Επιπλέον, οι υπογράφοντες δεσμεύονται να δημιουργήσουν αποτελεσματικές και αναζητήσιμες βιβλιοθήκες διαφημίσεων για πολιτική διαφήμιση.

• Διασφάλιση της ακεραιότητας των υπηρεσιών

  Ο κώδικας θα ενισχύσει τα μέτρα για τη μείωση της χειραγώγησης των συμπεριφορών που χρησιμοποιούνται για τη διάδοση της παραπληροφόρησης (π.χ. ψευδείς λογαριασμοί, ενίσχυση με γνώμονα το bot, πλαστοπροσωπία, κακόβουλες και βαθιές απομιμήσεις) και καθιερώνει ισχυρότερη συνεργασία μεταξύ των υπογραφόντων για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που σχετίζονται με τις εν λόγω τεχνικές. Οι υπογράφοντες θα συμφωνήσουν για την αμοιβαία κατανόηση των ανεπίτρεπτων χειραγωγικών συμπεριφορών και πρακτικών για τη διάδοση της παραπληροφόρησης. Θα πρέπει επίσης να επανεξετάζουν περιοδικά τον κατάλογο των τακτικών, τεχνικών και διαδικασιών (TTPs) που χρησιμοποιούνται από κακόβουλους φορείς, και θα εφαρμόζουν σαφείς πολιτικές, καλύπτοντας το φάσμα των συμπεριφορών και πρακτικών που έχουν εντοπιστεί.

• Ενδυνάμωση των χρηστών

  Οι χρήστες θα προστατεύονται καλύτερα από την παραπληροφόρηση μέσω ενισχυμένων εργαλείων για την αναγνώριση, την κατανόηση και την επισήμανση της παραπληροφόρησης, την πρόσβαση σε έγκυρες πηγές και μέσω πρωτοβουλιών γραμματισμού στα μέσα επικοινωνίας. Ειδικότερα, ο κώδικας θα διασφαλίσει την εφαρμογή ασφαλών πρακτικών σχεδιασμού για τον περιορισμό της διάδοσης της παραπληροφόρησης και τη διασφάλιση μεγαλύτερης διαφάνειας των συστημάτων συστάσεων τους, προσαρμόζοντάς τα έτσι ώστε να περιορίζεται η διάδοση της παραπληροφόρησης.

• Ενδυνάμωση των ερευνητών

  Ο κώδικας προβλέπει ότι οι επιγραμμικές πλατφόρμες παρέχουν καλύτερη στήριξη στην έρευνα σχετικά με την παραπληροφόρηση. Οι ερευνητές θα έχουν καλύτερη και ευρύτερη πρόσβαση στα δεδομένα των πλατφορμών. Αυτό σημαίνει τη διασφάλιση της αυτοματοποιημένης πρόσβασης σε μη προσωπικά, ανωνυμοποιημένα, συγκεντρωτικά ή προδήλως δημοσιοποιημένα δεδομένα, και την προσπάθεια δημιουργίας μιας δομής διακυβέρνησης για την απλούστευση της πρόσβασης σε δεδομένα που απαιτούν πρόσθετο έλεγχο.

• Ενδυνάμωση της κοινότητας ελέγχου γεγονότων

  Ο νέος κώδικας θα επεκτείνει την κάλυψη του ελέγχου γεγονότων σε όλα τα κράτη μέλη και τις γλώσσες της ΕΕ και θα διασφαλίσει ότι οι πλατφόρμες θα κάνουν πιο συνεπή χρήση του ελέγχου γεγονότων στις υπηρεσίες τους. Επιπλέον, ο κώδικας αποσκοπεί στη διασφάλιση δίκαιων οικονομικών συνεισφορών για το έργο των ελεγκτών γεγονότων και στην καλύτερη πρόσβαση των ελεγκτών γεγονότων σε πληροφορίες που διευκολύνουν την καθημερινή τους εργασία.

• Κέντρο διαφάνειας και ειδική ομάδα

  Το Κέντρο Διαφάνειας, προσβάσιμο σε όλους τους πολίτες, θα επιτρέψει την εύκολη επισκόπηση της εφαρμογής των μέτρων του κώδικα, παρέχοντας διαφάνεια και τακτικές επικαιροποιήσεις των σχετικών δεδομένων. Η μόνιμη ειδική ομάδα θα διατηρήσει τον κώδικα ανθεκτικό στις μελλοντικές εξελίξεις και κατάλληλο για τον επιδιωκόμενο σκοπό, δημιουργώντας, μεταξύ άλλων, φόρουμ για την επανεξέταση και την προσαρμογή των δεσμεύσεων ενόψει των τεχνολογικών, κοινωνικών, εμπορικών και νομοθετικών εξελίξεων. Η ειδική ομάδα απαρτίζεται από εκπροσώπους των υπογραφόντων, της ομάδας ευρωπαϊκών ρυθμιστικών αρχών για τις υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου Ψηφιακών Μέσων και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, και προεδρεύεται από την Επιτροπή.

• Ενισχυμένο πλαίσιο παρακολούθησης

  Ο κώδικας συνοδεύεται από ένα ισχυρό πλαίσιο παρακολούθησης, συμπεριλαμβανομένων δεικτών επιπέδου υπηρεσιών για τη μέτρηση της εφαρμογής του κώδικα σε ολόκληρη την ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών. Τον Ιανουάριο του2023, οι υπογράφοντες υπέβαλαν στην Επιτροπή τις πρώτες βασικές εκθέσεις σχετικά με την εφαρμογή του κώδικα. Στη συνέχεια, οι πολύ μεγάλες επιγραμμικές πλατφόρμες, όπως ορίζονται στον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA), αναφέρουνεκ νέου μετά από έξι μήνες, ενώ άλλοι υπογράφοντεςυποβάλλουν έκθεσησε ετήσια βάση. Ο ενισχυμένος κώδικας περιλαμβάνει επίσης σαφή δέσμευση να καταβληθούν προσπάθειες για τη θέσπιση διαρθρωτικών δεικτών, επιτρέποντας τη μέτρηση του συνολικού αντικτύπου του κώδικα στην παραπληροφόρηση. Ένα πρώτο αρχικό σετ έχει ήδη δημοσιευτεί.

• Διαρθρωτικοί δείκτες

Ο ενισχυμένος κώδικας περιλαμβάνει επίσης σαφή δέσμευση να καταβληθούν προσπάθειες για τη θέσπιση διαρθρωτικών δεικτών, επιτρέποντας τη μέτρηση του συνολικού αντικτύπου του κώδικα στην παραπληροφόρηση. Μια πρώτη αρχική δέσμη διαρθρωτικών δεικτών έχει ήδη δημοσιευθεί.

• Συνεργασία κατά τη διάρκεια των εκλογών

Οι υπογράφοντες του κώδικα δεσμεύτηκαν να συνεργάζονται και να συντονίζουν το έργο τους κατά τη διάρκεια των εκλογών, όταν η απειλή εκστρατειών παραπληροφόρησης είναι ιδιαίτερα υψηλή. Όπως προβλέπεται από τον κώδικα, τα υπογράφοντα μέρη καθιέρωσανσύστημα ταχείας αντίδρασης για τη διασφάλιση ταχείαςκαι αποτελεσματικής συνεργασίας μεταξύ των πλατφορμών, των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και των ελεγκτών γεγονότων κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων — το οποίο τέθηκε σε λειτουργία για τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Ιουνίου 2024.

Βήματα μπροστά

Ο δρόμος που οδήγησε στον ενισχυμένο κώδικα του 2022